6 tips om je leerlingen te motiveren voor leesvaardigheid
Lezen met plezier: welke leerling doet dat nog? Leesvaardigheid en begrijpend lezen staan in de schijnwerpers. En niet op een positieve manier. Al negen jaar lang daalt het leesplezier onder Nederlandse 15-jarigen. Volgens Arjen Lubach kwam deze zorgwekkende daling door de nadruk op het weinig populaire onderdeel leesvaardigheid in het vak Nederlands. Terwijl plezier in lezen juist enorme voordelen heeft. Maar hoe houd je lezen, Nederlands en leesvaardigheid leuk? In deze blog geven we 6 tips om je leerlingen met plezier aan het lezen te krijgen.
Plezier mag weer in de spotlight
Uit een rapport van Curriculum.nu uit 2018 over het vak Nederlands blijkt dat er in literatuuronderwijs en leesvaardigheid vooral gehamerd wordt op leesstrategieën, vuistregels, trucjes en individuele vaardigheden. Maar hierdoor verliezen we een zeer belangrijk aspect uit het oog: het plezier dat leerlingen aan lezen kunnen beleven. Terwijl juist dat plezier zo belangrijk is. Als leerlingen lezen leuk vinden hebben ze daar op allerlei vlakken baat bij.
Woordenschat en tekstbegrip nemen toe, waardoor leerlingen een lange of complexe tekst beter begrijpen.
En dat is niet alleen handig bij Nederlands, maar ook voor vakken als biologie, geschiedenis en maatschappijleer. Leesmonitor beschrijft deze positieve spiraal als volgt:
“Wie vaak leest, wordt leesvaardiger en gaat daardoor weer vaker lezen”.
En dit heeft een positief effect op onderwijsprestaties. Hier volgen 6 tips om dit positieve effect te stimuleren.
Tip 1: Zet de tekst centraal
Als leesvaardigheid vooral draait om losse elementen, zoals signaalwoorden en verwijswoorden, dan schrikt dat leerlingen eerder af dan dat het ze helpt bij het ontrafelen van een tekst. Onderwijsadviseur Tony van Dalen raadt docenten daarom aan om methodes los te laten en de tekst centraal te zetten. Daarbij is het belangrijk dat de docent wel van te voren bedenkt wat leerlingen uit zo’n tekst moeten halen. En dat hoeft dan niet op basis van leesstrategieën, maar bijvoorbeeld door een discussie in de klas en gerichte vragen te stellen. Maar ook: laat leerlingen zien hoe je als docent zelf met een tekst omgaat. Bijvoorbeeld: hoe onderscheidt jij zelf hoofd- en bijzaken? En hoe haal je de kernboodschap uit een tekst?
Tip 2: Maak lezen actueel
Waarom zou je lezen? Op die vraag wordt het antwoord duidelijk als je een actuele tekst, speech of nieuwsbericht behandelt. Op deze manier sluit je niet alleen aan bij de belevingswereld van je leerlingen, maar begrijpen zij ook de relevantie van het lezen.
Zo verwerkt Eva Doornewaard, docent Nederlands op het Pantarijn Kesteren, in haar lessen eenvoudig actuele teksten en bronnen met Learnbeat. Bijvoorbeeld een speech van Mark Rutte.
Werk je met Learnbeat? Dan is het supermakkelijk om je lesmethode aan te vullen met actueel materiaal. Op die manier kun je bij elke les weer kijken vanuit welke invalshoek je de stof wilt aanpakken.
Tip 3: Laat de tekst leven
Een tekst laten leven kan al door er een persoonlijke touch aan te geven. Zo kun je er een filmpje bij laten zien of de tekst voorlezen.
Ook kun je er een stripverhaal van maken, zonder dat je zelf een goede striptekenaar bent: dat kan met de app Strip Designer. Lees meer over handige digitale werkvormen.
Of maak bijvoorbeeld de inhoud van een boek laagdrempeliger door eerst de verfilming te kijken in de klas. Ook het YouTube kanaal Vlogboek biedt een eigentijdse aanvulling op het lees- en literatuuronderwijs.
Sommige docenten geven lezen een persoonlijke touch: Eva Doornewaard leest bijvoorbeeld boeken voor en neemt daar fragmenten van op. Aan de hand daarvan stelt ze vragen en werken leerlingen aan een fictiedossier. Haar leerlingen zijn dolenthousiast:
“Leerlingen appten mij in het weekend; of ik alvast de nieuwe voorleesfragmenten online wilde zetten”.
Tip 4: Lees méér
Leerlingen zijn tegenwoordig langer bezig met leesstrategieën, dan met het lezen zelf. En juist hierin schuilt een deel van het probleem. Het klinkt bijna te simpel, maar meer lezen is misschien wel een begin van de oplossing.
In Duitsland bestond dezelfde dalende trend in leesplezier onder jongeren, maar die is gekenterd door deze simpele oplossing: meer tijd besteden aan lezen. Doordat de leerlingen meer tijd hebben om boeken te lezen, worden ze blootgesteld aan taal, tekst en literatuur. Ze komen zo in de positieve spiraal, waardoor hun leesvaardigheid toeneemt. Dus: maak tijd en ruimte voor het lezen zelf.
Tip 5: Varieer
Meer lezen hoeft niet altijd te betekenen: meer boeken voor de lijst lezen. Juist als leerlingen ook zelf mogen kiezen wat ze lezen, neemt hun leesmotivatie en tekstbegrip toe. Leesmonitor citeert een onderzoek waaruit het volgende blijkt:
“Kinderen die op school ‘vrij lezen’ – uit een boek naar keuze, en zonder opdrachten of boekverslagen – scoren […] even goed of zelfs beter op tekstbegrip dan kinderen die dit op school niet doen.”
En dat hoeft dus niet altijd een serieus artikel of zwaar literair boek te zijn. Laat je leerlingen vooral zelf ontdekken wat er allemaal is. Een variatie aan media en genres – tijdschriften, kranten, boeken, stripboeken, YA-boeken – betekent ook een variatie aan taalgebruik en stijlen. Zo geef je die woordenschat een boost.
Tip 6: Enthousiasme werkt aanstekelijk
Op school lezen leerlingen verplicht, maar als ze in hun vrije tijd ook lezen dan komt dat het leesplezier en leesvaardigheid alleen maar ten goede. Raad leerlingen daarom aan om te lezen in de zomervakantie. Geef ze tips voor leuke boeken, of beter nog: laat ze elkaar tips geven. Want: vrienden en ouders hebben nog meer invloed op het leesgedrag van jongeren dan docenten. Geef ouders dus advies over boeken en de bibliotheek, zodat ze met hun kinderen ook in de zomer doorlezen. Kijk ook op lezen.nl en leesbevorderingindeklas.nl voor meer leuke ideeën. Of organiseer met je vaksectie een boekenruilbeurs voor de vakantie: kinderen ruilen zelf hun oude boeken die ze al hebben gelezen in voor een ander boek.
Zet in op de positieve spiraal
Kortom: als je leerlingen met plezier lezen, dan komt de leesvaardigheid vanzelf. Daar kun je als docent aan bijdragen door de focus van leesstrategieën te verleggen naar de tekst zelf. Als je daarna in de klas de inhoud behandelt, oefen je tekstbegrip en analyseren op een meer natuurlijke manier dan met kunstmatige strategieën. Behandel actuele thema’s, lees voor en laat je leerlingen zelf verkennen welke teksten ze aanspreken. En vergeet de kracht van enthousiasme niet.
Met Marsman Literatuur biedt Learnbeat een actuele en eigentijdse methode literatuur voor de tweede fase. Benieuwd?
