Hoe zit het nu echt met de hoge werkdruk in het onderwijs?
Een keer uitslapen en later beginnen, nooit werken na het avondeten, op tijd naar bed en zonder zorgen het weekend in. Voor veel docenten klinkt dit als een fata morgana. Dat is wat ándere mensen denken over hun vak. Maar zij weten wel beter. Die bloeddoorlopen ogen zijn niet van een feestje, maar van het nakijken van 70 werkstukken! Is het echt zo gek dat je af en toe klaagt over de hoge werkdruk? Excursie na ouderavond na teamuitje, de weekenden volgestopt met lesvoorbereidingen. Ja, het is tijd voor verandering. In deze blog zetten we op een rijtje hoe het er nu echt voor staat met de werkdruk in het onderwijs.
Hoge werkdruk in het onderwijs is real
15 maart 2019 staakten duizenden docenten. Voor het eerst deed het volledige onderwijs – van PO leerkrachten tot docenten aan de universiteit – daaraan mee. De reden? Tekort aan personeel, te weinig geld, maar vooral: te hoge werkdruk. De geluiden komen van alle kanten. Een tweede klas die een half jaar lang geen wiskunde heeft door uitval van een docent. Een openstaande vacature voor docent klassieke talen die onvervuld blijft. Basisscholen die groep 8 opheffen vanwege tekort aan personeel. Te weinig docenten en teveel leerlingen. Meer dan dertig leerlingen in een klas is inmiddels geen uitzondering meer.
Propvolle werkdagen
Het zijn alarmerende signalen. Een derde van de docenten onder de dertig stopt binnen vijf jaar alweer met lesgeven in het voortgezet onderwijs, blijkt uit een onderzoek van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Hoe komt het toch dat er zoveel leerkrachten afhaken? Werkdruk wordt niet ‘zomaar’ te hoog. Waarom zitten de meeste leerkrachten dan toch regelmatig ’s avonds nog lessen voor te bereiden? Een veelgehoorde klacht is niet het voor de klas staan an sich, maar het moeten afwijken van de kerntaak. Het volgen van meerdere cursussen, bijwonen van vergaderingen, leiden van excursies en het voorzitten van ouderavonden. Dat komt er allemaal maar bij. Zo kan een leerkracht met een volledige benoeming van 36 uur in de praktijk makkelijk 42,5 uur per week maken. Geen wonder dat het CBS in een onderzoek vaststelt dat het onderwijs koploper is in het aantal medewerkers met burn-outklachten.
Passend onderwijs met passende middelen
Iets met hoge verwachtingen dus. Een docent voelt van allerlei kanten druk: hoge eisen van directie, maar ook van ouders. De vraag naar passend onderwijs blijft toenemen, waardoor docenten rekening moeten houden met steeds meer rugzakjes en extra begeleiding. De verwachtingen veranderen, maar de middelen zijn vaak nog hetzelfde. Een artikel van Onderwijsblad over passend onderwijs verwoordt het als volgt: “Lesgeven is koorddansen tussen hoge verwachtingen en beperkte mogelijkheden”.
Extra faciliteiten
Zoals gezegd, de middelen kunnen wel een update gebruiken. Neem een willekeurige klas. Dertig leerlingen van wie er vijf dyslexie hebben, drie ADHD en de niveaus onderling ook nog behoorlijk verschillen. Dan is het nakijken geen pretje. Wat zou helpen is een lesmethode waarvoor die grote niveauverschillen en ver uit elkaar liggende behoeftes geen probleem is. Die de lesvoorbereiding makkelijker zou maken en het nakijken versnelt.
Een digitale leeromgeving zou, in sommige gevallen, een deel van de taken uit handen kunnen nemen. Digitaal kun je onderwijs op maat bieden zonder dat het je als docent extra tijd kost. De dyslectische leerlingen krijgen teksten voorgelezen. Leerlingen met concentratieproblemen verliezen het overzicht niet zo snel wanneer alle stof bij elkaar op één device staat. Op het Singelland spreken ze uit ervaring over deze voordelen bij het coachen van leerlingen.
De druk van de ketel
Sommige scholen ervaren de voordelen van tijd besparen dankzij het inzetten van digitale leermiddelen. Zo is bijvoorbeeld docent Madelief de Bruijn minder tijd kwijt aan nakijken en bespaart docent economie Berend van Aken in allerlei opzichten tijd. Leerlingen die dat aankunnen, kunnen zelfstandig aan de slag dankzij de studieplanner en zelf hun opdrachten nakijken. Gesloten vragen worden zelfs automatisch nagekeken door de leeromgeving. Dankzij de learning analytics dashboards heb jij als docent snel inzicht in waar je extra aandacht aan moet besteden en wat goed gaat. Probeer zelf de voordelen van een digitale leeromgeving: vraag hier je proefaccount aan.
