Hoe zorg je er als docent voor dat jouw leerlingen verder komen dan alleen de opgedane kennis reproduceren? In dit blog lees je hoe diep leren stimuleert met thematisch werken, leerlingen laten samenwerken en leerdoelen die gericht zijn op ‘hogere denkvaardigheden’.
Geen tijd om het hele blog te lezen? Download direct het Stappenplan Zelf lesmateriaal maken.
Je kent misschien het onderzoek van Novak (2002) naar dit onderwerp. Diep leren wordt hier gedefinieerd als betekenisvol leren. Op deze manier leren leerlingen doordat zij nieuwe kennis en vaardigheden bewust integreren in de al eerder opgedane kennis en vaardigheden.
In een onderzoek van de TU Eindhoven naar bevordering van diep leren in het Voortgezet Onderwijs, definieerde onderzoeker Maaike Koopman drie kenmerken van diep leren:
Wil jij een diepe leerervaring bieden? Houd dan de bovenstaande drie kenmerken in gedachten bij het samenstellen van je lesplan. Werk je met een lesmethode? Dan kun je eens analyseren in hoeverre deze kenmerken al verwerkt zijn in jouw lesmethode. Waar zou je deze nog kunnen toevoegen?
1. Werken volgens thema’s
Een thema helpt bij diep leren omdat je er verschillende vaardigheden en kennis mee kunt onderwijzen. Daarnaast worden leerlingen door thematisch werken ook uitgedaagd om verbanden te leggen. Veel lesmethodes zijn thematisch opgebouwd, per hoofdstuk. Daarmee heb je de eerste stap al gezet. Wil je dit thematisch werken een belangrijkere rol geven in jouw lesprogramma? Dan kunnen vakoverstijgende opdrachten en projecten interessant zijn.
2. Samenwerken aan opdrachten
Door samen te werken aan opdrachten zijn leerlingen op een ander niveau met de stof bezig dan als ze alleen werken. Staan er in de lesmethode waar je mee werkt al klant-en-klare samenwerkingsopdrachten klaar? Zo niet; zie je mogelijkheden om leerlingen samen een probleem te laten analyseren dat aansluit bij het thema? Een andere mogelijkheid is om leerlingen feedback op elkaars werk te laten geven zodat zij nóg een keer bewust met de stof bezig zijn.
3. Analyseren, evalueren en creëren in de klas
Opgaven waarmee je leerlingen hun hogere denkvaardigheden ontwikkelen zijn opgaven om te analyseren, evalueren en creëren. Maar hoe bedenk je leuke opgaven en projecten waarmee jouw leerlingen hiermee aan de slag kunnen?
Bijvoorbeeld door eerst een bestaande creatie te bestuderen en evalueren. Daarna laat je leerlingen zelf aan de slag gaan. Voor het vak Nederlands of een vreemde taal kun je je leerlingen een gedicht, boek of kort verhaal laten analyseren en daarna aan elkaar laten presenteren. In de volgende fase gaan ze zelf aan de slag met schrijven. Op deze manier doen leerlingen allerlei vaardigheden op zoals analyseren, presenteren van hun bevindingen en creatief denken. Werken jouw leerlingen in een groepje samen aan dit project? Dan heb je ook meteen het tweede kenmerk van diep leren te pakken: samenwerken. Check.
Om echt te komen tot de kern van diep leren, zorg je ervoor dat leerlingen vaardigheden die zij beheersen gaan toepassen in een nieuwe context en tegelijk ook weer nieuwe vaardigheden opdoen - of verder ontwikkelen.
Stel voordat je begint met het bedenken van een (vakoverstijgend) project, een lijstje op met eerder opgedane kennis en vaardigheden. Maak ook een lijstje met de nieuwe te leren kennis en vaardigheden.
Maak een plan voor het gefaseerd aanbieden van de leerstof voor nieuwe vaardigheden en het begeleiden van je leerlingen hierin. Dan heb je binnenkort een mooi nieuwe project waar jullie aan gaan werken. Succes!