In deze blogserie geeft toetsexpert en docent René Westra tips voor het samenstellen en afnemen van toetsen. In deze blog deelt hij het geheim van de smid over open vragen formuleren.
Geen tijd om het hele blog te lezen? Download direct het Stappenplan Zelf lesmateriaal maken.
Open vragen opstellen klinkt misschien als minder werk dan een meerkeuzevraag formuleren. Als je een open vraag maakt, hoef je namelijk niet na te denken over afleiders.
Toch luistert de formulering van open vragen nauw. Leerlingen moeten goed begrijpen wat jij vraagt. De vraag moet zo min mogelijk ruimte laten voor eigen interpretatie. Neem het formuleren van je vragen serieus om het jezelf straks met nakijken makkelijker te maken.
Bespreek vóór de start van de toets alvast in de klas wat jij verwacht. Wijs leerlingen erop dat ze de vraag goed moeten lezen. En dat ze zelf checken of ze ook datgene opschrijven waar jij om vraagt.
Zo voorkom je dat leerlingen hele verhalen opschrijven, of 10 antwoordopties geven in plaats van de gevraagde 3, en van jou verwachten dat je het goede eruit haalt.
Voorbeeld van foute formulering van een open vraag:
Hoe kan een schrijver een tekst inleiden?
Betere formulering van deze open vraag:
Noteer 3 manieren waarop de schrijver een tekst kan inleiden.
Je kunt alvast oefenen met leerlingen hoe ze goed lezen en correct antwoorden. Dat kan in een formatieve toets, of door gewone oefenopgaven te maken. Klassikaal kun je dan een paar voorbeelden bespreken van hoe een antwoord er wel uit moet zien en hoe niet.
Laat van tevoren een voorbeeldvraag met voorbeeldantwoord zien. Maak ook de puntenverdeling hierbij duidelijk.
Zo leren jouw leerlingen hoe de puntentelling tot stand komt. Zo weten ze dat er een relatie is tussen het aantal punten dat ze kunnen verdienen met een antwoord en de stappen die dan in het antwoord aan bod komen.
Voorbeeldvraag met puntenverdeling:
Noteer 3 manieren waarop de schrijver een tekst kan inleiden.
Puntentelling: 3 punten. Voor elke manier kun je 1 punt verdienen.
Gebruik bij vakken zoals biologie of scheikunde zo min mogelijk formuleringen met het woord ‘waarom’ erin. Het woord waarom vraagt naar een reden, terwijl het antwoord dat je wilt horen waarschijnlijk om de oorzaak gaat.
Gebruik het vraagwoord ‘waarom’ en het voegwoord ‘omdat’ alleen als je de reden van iets wilt weten. Gaat je interesse uit naar de oorzaak van iets, zoals meestal voor het vak biologie? Gebruik dan ‘waardoor’ en ‘doordat’ in je vraag.
Voorbeeld van foute formulering van een open vraag voor biologie:
“Waarom is een tomaat rood?”
Het antwoord “God heeft ze zo geschapen” is dan niet fout. Maar voor het vak biologie is dit niet het antwoord waar je naar op zoek bent.
Betere formulering van deze open vraag voor biologie:
“Wat veroorzaakt de rode kleur van de tomaat?”
Op de vraag ‘Denk jij?’ moet je feitelijk gezien alles wat een leerling bedenkt goed rekenen als antwoord, ook al is het niet het antwoord dat jij bedoelt.
Ook het volgende vraagtype dat ik ooit tegenkwam, leidt tot vreemde antwoorden, die strikt genomen niet fout gerekend kunnen worden.
Voorbeeld van foute formulering van een open vraag:
Eerst werd een verschijnsel beschreven. Daarna luidde de vraag als volgt:
2p Kun je voor bovengenoemd verschijnsel een verklaring geven? Beargumenteer je antwoord.
Stel dat een leerling nu schrijft:
“Dat kan ik niet. Het argument is dat ik daar te dom voor ben.” Dan heb je een probleem als corrector.
Betere formulering van deze open vraag:
2p Geef voor bovengenoemd verschijnsel een verklaring.
Wellicht een open deur, maar om compleet te zijn benoem ik toch het te vermijden vraagtype “schrijf alles op wat je weet over..” Dit type vraag leidt tot discussie bij de nabespreking. De vraag is breed te interpreteren en in principe moet jij hier alles op goed rekenen “wat een leerling weet over…”.
Als het goed is heb je na het lezen van dit blog wat concrete handvatten voor het opstellen van open vragen. Veel succes.